Inleiding
De NVTZ wilt graag wijsheden uit andere culturen onderzoeken en heeft de werkgroep diversiteit gevraagd om op ontdekkingstocht te gaan om deze wijsheden aan het licht te brengen opdat deze niet verloren gaan. Wat kunnen we als Raad van Toezicht (RvT) leren van andere culturen?

In deze bijdrage staat de Turkse cultuur centraal. Zoals wij eerder hebben betoogd ligt wijsheid vaak besloten in korte zinnen. In spreuken. In uitdrukkingen en spreekwoorden. Zoals Miguel de Cervantes, schrijver van Don Quichot, ooit pakkend opmerkte: ‘Een spreuk is een korte uitspraak die berust op lange ervaring’. Spreekwoorden gaan over alle aspecten van het bestaan. “Alles bij elkaar vormen ze een soort morele apotheek, waar men naar eigen welgevallen kan zoeken naar het geneesmiddel tegen allerhande kwalen of ongemak” (Mohammed Benzakour in zijn boek “10 op een ezel”).

Korte geschiedenis
De huidige Republiek Turkije komt voort uit het Ottomaanse rijk, dat tijdens de Eerste Wereldoorlog de kant van Duitsland en Oostenrijk koos. Na de Eerste Wereldoorlog viel het Ottomaanse Rijk uiteen. Dit werd vastgelegd in het verdrag van Sèvres. Het Ottomaanse rijk verloor al haar Arabische provincies, zoals Syrië en Libanon. Ook Anatolië (het Aziatische deel van het huidige Turkije) werd opgedeeld. De Turken hadden alleen nog zeggenschap over een klein gebied rondom Ankara.

Mustafa Kemal (die later de naam Atatürk aan zou nemen) (1881-1938) verzette zich tegen dit verdrag en begon de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog. Heel Anatolië werd heroverd en Mustafa Kemal dwong eerst een wapenstilstand en vervolgens de Vrede van Laussanne (24 juli 1923) af. De Turkse soevereiniteit over Anatolië werd hiermee bezegeld. Tevens werden de grenzen van het nieuwe Turkije vastgesteld. Op 29 oktober 1923 stichtte Atatürk de Republiek Turkije, waar hij zelf de eerste president van werd. Het gedachtegoed van Atatürk staat bekend als het kemalisme. Onderdeel van dit kemalisme zijn: gerichtheid op het Westen, de republiek als regeringsvorm, een sterk nationalisme en een strikte scheiding van kerk en staat.

Wijsheden uit de Turkse cultuur
Wat sterk opvalt bij het bestuderen van Turkse uitdrukkingen en gezegdes is de belangrijke waarde van woorden en hoe iets gezegd wordt. In het navolgende worden aan de hand van Turkse spreekwoorden diverse adviezen gegeven die van belang kunnen zijn voor een raad van toezicht.

Rechtvaardigheid, belang van goed luisteren en bewustheid van je woorden
In iedere rechtbank in Turkije staat een citaat van Mustafa Kemal Atatürk, de stichter van republiek Turkije: “Rechtvaardigheid is het fundament van een bestuur”.  Hij gaf hiermee aan dat sociale rechtvaardigheid het belangrijkste is in een land. Rechtvaardigheid houdt ook in dat de inhoud van een boodschap belangrijker is dan de positie van diegene. Een veelgebruikt spreek woord is: “kijk niet naar wie het zegt, maar naar wat er gezegd wordt.” Het belang van goed naar elkaar luisteren wordt onderstreept: “God gaf de mens twee oren en één mond, opdat hij weinig praat en veel luistert.” Geschillen dienen uitgepraat te woorden: “dieren komen nader tot elkaar door aan elkaar te ruiken. Mensen komen nader tot elkaar door met elkaar te praten.” Om aan te geven dat wijze, verstandige mensen niet voortdurend van zich laten horen, zeggen Turken: “Een volle kruik maakt geen geluid.” Als je toch iets wilt melden, probeer dan bewust te zijn van je woorden. Gebruik mooie vriendelijke woorden: “een enkel mooi woord laat het zwaard terugsteken in zijn schede.” Vriendelijkheid zorgt ervoor dat de ander je meer zal vertellen: “een glimlach en vriendelijke woorden lokken zelfs een slang uit zijn hol”. Vergelijkbaar: “Door een hand te kussen, verslijten de lippen niet”. Het kan geen enkele kwaad om respect te tonen. Mensen met een zuur en onvriendelijk karakter benadelen uiteindelijk alleen zich zelf: “zure azijn schaadt zijn eigen kruik”. Of terwijl: “een azijnverkoper met een lachend gezicht verdient meer dan een honingverkoper met een chagrijnig gezicht.”

Wees bewust dat benamingen ook gedrag beïnvloeden. Turken zeggen: “Als je iemand veertig dagen “gek” noemt, wordt hij gek. Als je hem veertig dagen “heer” noemt, wordt hij een “heer”. Als je iets maar vaak genoeg roept, gaan mensen zich ernaar gedragen.

Fouten maken is effectief voor groei.
Als mens maak je continue fouten. Zoals Sultan Abdulhamid II (34^e Ottamaanse sultan, regeerde van 1876 tot 190) zei: “het is niet de geschiedenis die zich herhaalt, maar de fouten van mensen”. Falen zorgt voor groei. “wie zijn mond heeft gebrand aan (hete) melk, blaast yoghurt voordat hij ervan eet”. Ervaring die wordt opgedaan door de tijd is je beste leermeester.  “Er is niets wat de mens zo goed opvoedt als de tijd” zeggen de Turken. Diverse Turkse spreekwoorden geven aan dat fouten maken niet erg is, zolang je er maar iets van leert. Fouten maken is effectief voor groei. De Turken zeggen dan ook: “één ongeluk is beter dan duizend waarschuwingen.”

Stel (realistische) doelen
Mümin Sekban (Turks therapeut, personal coach en schrijver) zei ooit: “zoek een weg, baan een weg of ga uit de weg”. Een mens moet een doel in zijn leven hebben of een ideaal nastreven, of op z’n minst mensen die dat hebben niet in de weg staan. Blijf wel realistisch in je doelen: “men zegt geen “amen” op een zinloos gebed.” Volgens deze Turkse wijsheid moet men geen dromen koesteren of najagen die niet haalbaar zijn. Het behalen van de doelen komt niet vanzelf: “men wordt geen worstelaar door zich ernaar te kleden”. Doelen halen is een kwestie van een lange adem: ”Wat snel verlicht, dooft ook snel.” Uiteindelijk is alle succes ook relatief. Volgens een Turkse wijsheid vroeg men een kameel: “waarom is je nek krom?” Hij zei: “is er dan iets wat wel recht is aan mij”. Als iemand er veel slechte gewoonten op nahoudt of er veel dingen mis zijn in zijn leven, bekommert hij zich niet om een ding meer of minder.

Oordeel niet te makkelijk over de situatie van een ander
Iedereen maakt wel eens mee dat de ander makkelijk of snel over dingen heen gaat die voor jou wel belangrijk zijn. De ander kan dan ogenschijnlijk doen blijken dat een besluit nemen heel makkelijk is, terwijl jij enorm worstelt. Waar de een in een raad heel zakelijk over kan praten, kan voor de ander juist van cruciaal belang zijn: “wat de wolf zaken noemt, bleek het leven van het schaap te zijn” zeggen Turken.  Om aan te geven dat mensen altijd makkelijk praten over de situatie van een ander zeggen Turken: “voor een vrijgezel is het makkelijk om te scheiden.” Een mooie variant hierop is: “iedereen is moedig als er geen vijanden zijn.” Soms is het juist makkelijk te begrijpen waarom men iets doet: “wie kletsnat is, vreest de regen niet.” Echter te veel verschillende meningen of te veel mensen die verantwoordelijkheid over iets dragen is ook niet goed voor de besluitvorming. De Turken zeggen: “als er veel verloskundigen zijn, wordt het kind verkeerd geboren.”

Denk ook aan jezelf
Wil je goed voor de ander zorgen, dan is het is belangrijk om ook goed voor jezelf te zorgen. Sommige mensen branden zelf op door hun grenzeloze hulp aan anderen. De Turken zeggen: “de kaars die een ander probeert te verlichten, brandt zelf op.” Een ander variant hierop is: “neem zoveel gewicht als je kunt dragen.” Wees behulpzaam maar stel je ook op een gezonde manier op. “Wie zich opstelt als een ezel, zal door velen opgezadeld worden.”

Conclusie
De bestudering van Turkse wijsheden heeft mij bewust gemaakt hoe belangrijk het is om naar de ander te luisteren en de juiste (vriendelijke) woorden te gebruiken. “Zure azijn schaadt zijn eigen kruik.” Zou een zuur getinte RvT de eigen instelling schaden omdat het de Raad van Bestuur voedt met zuur en de Raad van Bestuur op haar beurt de managers ook weer voedt met zuur? En hoe is het gesteld met de luistervaardigheid van de RvT en met het vermogen zich in vriendelijke woorden uit te drukken? Diverse Turkse spreekwoorden onderstrepen daarnaast het belang van fouten voor verdere groei. “Eén ongeluk is beter dan duizend waarschuwingen.” Hoe gaat Rvt om met fouten? Kan er binnen de RvT openlijk over fouten worden gesproken? Worden fouten als een leermoment gezien? Ook leerde het me niet te makkelijk te oordelen over de situatie van een ander. “Voor een vrijgezel is het makkelijk om te scheiden.”  Als laatste is het belangrijk om goed voor jezelf te zorgen. “De kaars die een ander probeert te verlichten, brandt zelf op.” Zorg jij als RvT-lid wel goed voor jezelf? Middels dit artikel hoop ik een kleine bijdrage te hebben geleverd aan de vastlegging van Turkse wijsheden in de Nederlandse samenleving opdat deze niet verloren gaan. “De pen is scherper dan het zwaard” zeggen de Turken. 

Abdelilah el Barzouhi komt uit Den Haag en is in het dagelijks leven werkzaam als cardioloog in opleiding. In 2013 is hij gepromoveerd aan de Universiteit Leiden. Abdelilah el Barzouhi volgde naast zijn geneeskundestudie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam met succes de masters Clinical Research en Zorgmanagement. In 2012 heeft hij de prof. H.W. Lambersprijs in de wacht gesleept. Deze Rotterdamse prijs wordt jaarlijks door de Erasmus Universiteit uitgereikt aan een excellente student met tenminste twee masterdiploma’s.”