De afgelopen jaren is intern toezicht in zorg- en welzijn aan flinke veranderingen onderhevig. De maatschappij heeft steeds hogere verwachtingen van toezichthouders. Zij krijgen daarmee meer maatschappelijke verantwoordelijkheid, en met deze verantwoordelijkheid neemt ook het aantal richtlijnen en codes toe. Dit vraagt veel van de veranderingsbereidheid van raden van toezicht. Vanaf de zijlijn is dit gemakkelijk praten. De vraag is: wat ervaren de voorzitters van raden van toezicht zelf als belangrijkste veranderingen in het intern toezicht? En waaraan moeten zij als raad werken om aan die veranderingen tegemoet te komen?

In 2017 heeft de NVTZ voor voorzitters van raden van toezicht voorzittersbijeenkomsten georganiseerd waarin werd ingegaan op de nieuwste inzichten rond het voorzitterschap van een raad van toezicht. 500 voorzitters namen deel aan in totaal negen bijeenkomsten. Tijdens deze bijeenkomsten werd aan de voorzitters gevraagd wat volgens hen de belangrijkste veranderingen zijn in het toezichthouden de afgelopen jaren. Zij noemden onder meer verbinding met de omgeving en contact met stakeholders, zowel binnen de organisatie als daarbuiten. De voorzitters ervaren dat er meer verantwoording en transparantie wordt gevraagd. Ook zien zij dat er in het algemeen meer aandacht is voor professionalisering van het toezicht, waarbinnen scholing en zelfreflectie een steeds belangrijkere rol innemen.

Een tweede vraag aan de voorzitters was waar hun raden van toezicht, gezien de transitie waarin het toezicht zich bevindt, zelf aan moeten werken. Professionaliseren wordt niet onmiddellijk gerelateerd aan meer naar de schoolbanken gaan en cursussen volgen, maar wordt allereerst in verband gebracht met diversiteit, reflectie en teamsamenstelling. Volgens de voorzitters moet bij dit laatste niet alleen worden gelet op diversiteit in het aannamebeleid, maar ook op de competenties van de huidige en toekomstige leden. Van hen wordt een proactieve, maar ook een open en kritische houding verwacht.

Voorwaarde hiervoor is dat de raad een veilige omgeving is waarin men vrij kan spreken. Werken aan de vorming van het team is iets wat volgens de voorzitters extra aandacht behoeft, meer informeel contact tussen de leden kan hierbij helpen. Ook zelfreflectie kan volgens de voorzitters bijdragen aan de professionalisering van het toezicht. Werken aan het reflectieve vermogen van de raad is hierbij een belangrijk aandachtspunt. Intervisie met andere raden van toezicht en scholing kunnen hier een rol in spelen. Volgens een aantal voorzitters moet er in de toekomst gewerkt worden aan een duidelijkere visie op het toezicht in hun organisatie.

oor te werken aan de verschillende aandachtspunten die bijdragen aan de kwaliteit en professionalisering van het toezicht kunnen raden van toezicht inspelen op de veranderingen in hun sector. Tussen rvt’s bestaat een grote variëteit aan de mate waarin actief aan professionalisering gewerkt wordt. Uit het bovenstaande kan voorzichtig geconcludeerd worden dat er onder raden van toezicht, onafhankelijk van in hoeverre zij zich al actief bezighouden met professionalisering, bewustzijn is over het veranderende speelveld van toezicht, en dat er bereidheid is om met deze veranderingen mee te gaan.

Door: Iris Hendriks, beleidsmedewerker NVTZ