De totale stijging van de zorgkosten voor ziekenhuizen is in 2017 met 1,4 procent (tot in totaal 22,6 miljard) de laagste in jaren. Tegelijkertijd hebben ziekenhuizen steeds meer moeite om personeel aan te trekken. Het aantal moeilijk vervulbare vacatures dat langer dan drie maanden open staat, groeit en ook de kosten voor personeel niet in loondienst zijn fors gestegen. Dit blijkt uit een analyse van 72 jaarverslagen van Nederlandse ziekenhuizen over het jaar 2017 door Intrakoop, de inkoopcoöperatie van de zorg en Verstegen accountants en adviseurs. Financieel gezien presteren de ziekenhuizen in Nederland steeds beter. De onderzochte ziekenhuizen zijn samen verantwoordelijk voor 88 procent van de omzet van de sector en behaalden in 2017 een nettoresultaat van € 450 miljoen. In 2016 was dit nog € 386 miljoen.

Financieel hebben Nederlandse ziekenhuizen steeds minder zorgen. Het nettoresultaat is toegenomen. De totale bedrijfslasten voor ziekenhuizen zijn gestegen, echter niet zo fors als in de afgelopen jaren. In 2017 stegen de kosten maar met 1,4%. In 2015 en 2016 was dat meer dan het  dubbele. Omdat de bedrijfsopbrengsten met 1,6% stegen, is de winstgevendheid toegenomen. Bijna de helft (45%) van de bedrijfslasten bestaat uit inkoopuitgaven die met 0,6% zijn toegenomen, naar een totaal van 10,5 miljard euro. Vergeleken met 2015 en 2016, toen de stijging +5,0% en +4,8% was, is deze toename zeer gering. Opvallend is de sterke daling van de energiekosten met -11,7%: de investeringen in duurzame energieoplossingen betalen zich duidelijk uit.

De positieve cijfers leveren ook een betere solvabiliteit op met een gemiddelde van 25,3% in 2017 tegen 23,7% in 2016. De financiële reserve van ziekenhuizen is samen bijna 6 miljard euro. Ondanks de verbeterde vermogensposities zijn banken onverminderd terughoudend om in de zorg te investeren. Dit leidt tot een verdere afname van langlopende schulden. Gevolg is dat ziekenhuizen steeds vaker hun eigen middelen moeten aanspreken voor investeringen en het eenmalig bekostigen van innovaties. De betere financiële situatie blijkt verder uit het geringe aantal ziekenhuizen dat in 2017 rode cijfers schreef: slechts 6 van de 72 onderzochte ziekenhuizen. Van deze ziekenhuizen behoren er drie tot de zogeheten grote ziekenhuizen (omzet boven de 300 miljoen). Ook in 2016 waren het de grotere ziekenhuizen, waar vooral verliezen werden geleden.

Zorgen over personeel

De personeelskosten in ziekenhuizen zijn in 2017 in totaal met 2,1% toegenomen. De grootste toename zit in de kosten voor het personeel dat niet in loondienst is (+10,3%), een kostenpost van ruim een half miljard euro. Het  aantal moeilijk vervulbare patiëntgebonden vacatures is gestegen met 29%. Samen hadden de onderzochte ziekenhuizen meer dan 1.000 patiëntgebonden vacatures die langer dan drie maanden openstonden zonder een geschikte kandidaat te vinden. Dit is een direct gevolg van de krapte op de arbeidsmarkt in de zorgsector. De verdeling tussen personeel dat direct een aandeel levert in de zorg en overhead is 68% tegen 32%.  

Meer bedden, minder patiënten

Een andere trend is dat de productie van de ziekenhuizen onder druk staat. Zowel het aantal klinische opnamen als het aantal klinische verpleegdagen daalde met -3%. Het aantal poliklinische bezoeken daalde in 2017 met -1,8% ten opzichte van 2016, het aantal poliklinische vervolgafspraken daalde met -3,2%. De daling van het aantal patiënten komt op een moment dat de capaciteit van ziekenhuizen juist licht is gestegen: +0,4%. De 72 onderzochte ziekenhuizen hebben gezamenlijk een capaciteit van 31.672 bedden met gemiddeld een bezettingsgraad van 60% en een gemiddelde ligduur van 5,1 dagen.
De daling in opnames heeft te maken met een verschuiving van opnames in ziekenhuizen naar zorg in de eerste lijn zoals de huisarts en zelfstandige behandelcentra. Uit de cijfers van de jaarverslagenanalyse van Intrakoop en Verstegen blijkt dat ondanks het dalende aantal patiënten de zogeheten patiëntgebonden kosten wel zijn toegenomen (+1,9%). Dit is het gevolg van nieuwe en vaak duurdere behandelmethoden en nieuwe dure medicijnen. Zo’n 35 tot 40% van de kosten bestaan uit medicijnen, bestralingsmiddelen en dialyse.

> Download het rapport jaarverslagenanalyse 2017 ziekenhuizen (inkoop.nl)