Sinds januari 2017 is de nieuwe versie van de Governancecode Zorg van kracht. Deze code is gebaseerd op zeven principes en hanteert de ‘pas toe én leg uit’ regel. Idee van de pas toe én leg uit’ regel is dat je altijd moet uitleggen hoe en waarom je een regel wel/niet toepast.

In de Governancecode Zorg staat:
“De toepassing is niet vrijblijvend. De principes zijn leidend. Tot op heden gold dat een bepaling werd toegepast of dat een afwijking ervan goed gemotiveerd werd uitgelegd. Het bekende ‘pas-toe-of-leg-uit-beginsel’. Met deze code willen de brancheorganisaties echter op een actuele en vernieuwende manier omgaan met dit beginsel. Soms is bij toepassing juist uitleg nodig (pas toe en leg uit). Soms kan afwijking niet aan de orde zijn (pas toe!).”

Het blijkt dat toezichthouders regelmatig vragen of geschillen over governance-items hebben die om een extern advies vragen.
In de (online) NVTZ Regiobijeenkomst Zuid Holland/Zeeland van 25 maart 2021 stond het onderwerp ‘Toetsen op principes: Governance geschillen ontleedt’ centraal.

Drie perspectieven

Op deze middag werden drie perspectieven op de Governancecode Zorg gepresenteerd.

1. Govenancecommissie van het Scheidsgerecht
Mr. Hans Vetter en mr. Annette de Vries, respectievelijk vicevoorzitter en secretaris van het Scheidsgerecht/-Governancecommissie Gezondheidszorg, gaven uitleg geven over het doel, werkwijze en handelwijze van de commissie.

De Governancecommissie staat genoemd in de Governancecode als geschilbeslechter. Ze toetst in concrete gevallen of de Governancecode Zorg wel of niet is geschonden.

De Governancecommissie kan worden ingeschakeld bij meningsverschillen, maar ook als er een advies is gewenst over de toepassing van de code, maar dit laatste komt nauwelijks voor. Het hoeft dus niet altijd zo te zijn dat twee partijen tegenover elkaar staan om bij de commissie aan te kloppen. De Governancecommissie kan aanbevelingen doen als ze daartoe aanleiding ziet, als dingen beter kunnen. Ook daar wordt naar gekeken.

De Governancecommissie wil graag laagdrempelig zijn en goed toegankelijk, ook voor adviezen. Het voorleggen van een vraag of geschil aan de commissie is relatief eenvoudig. De commissie merkt dat ze nog niet zo goed bekend is bij toezichthouders en is dan ook blij met deze bijeenkomst en hoopt dat deze bijeenkomst bijdraagt aan een betere bekendheid. Om dit nog breder te bevorderen wordt aanbevolen dat uitspraken van de Governancecommissie op de website van de NVTZ zullen worden gepresenteerd.

2. Uitspraken Governancecommissie Zorg (wetenschap)
Mr. Dr. Ageeth Klaassen ging in op de uitspraken die de Governancecommissie in de periode 2016 – 2019 heeft gedaan. Het blijken 11 uitspraken geweest te zijn. De thema’s en onderwerpen die aan bod zijn gekomen gingen voornamelijk over de relatie RvT – RvB.

Zij gaf enkele voorbeelden van vragen die aan de orde komen bij de Governancecommissie:

• De RvT is verantwoordelijk voor toezicht op de RvB. Af en toe zijn er toch vragen bij toezichthouders over concrete situaties waarin het kennelijk moeilijk is om te bepalen wat de juiste afstand van de RvT ten opzicht van de RvB is. De RvT dient zich in elk geval bij de besluitvorming niet te veel te laten leiden door de RvB.
• Hoe om te gaan met het bilateraal overleg tussen de voorzitter van de RvT en de RvB?
  Dit overleg is nodig maar hoe daar op een goede manier mee om te gaan levert nogal eens vragen op. De voorzitter van de RvT dient zich daarbij bewust te zijn van de taak van de RvT.
• De jaarlijkse zelfevaluatie van de RvT is belangrijk, zeker bij een ‘onrustige’ periode in de organisatie.
• Het inschakelen van een externe adviseur als begeleider bij een vacature en bij de zelfevaluatie en als persoonlijke coach wordt als onwenselijk gezien.
• In een zaak is de RvT collectief afgetreden, omdat de RvT het niet eens was met de koers van de bestuurder en deze laatste niet van koers wilde veranderen. Uitspraak van de Governance- commissie was dat de RvT dan zijn verantwoordelijkheid moet nemen (als werkgever) en dat niet doet door collectief af te treden.

3. Helpdesk van de NVTZ
Michiel Vader, MSc (beleidsmedewerker en bestuurssecretaris NVTZ) is het eerste aanspreekpunt van de governance-helpdesk en beantwoordt veel vragen van leden over onder andere de interpretatie van de Governancecode Zorg. Hij ging in op de rol en werkwijze van de NVTZ helpdesk.

De NVTZ maakt sinds twee jaar gebruik van een zogenaamde Governance helpdeskpanel, bestaande uit zelfstandig adviseurs met verschillende juridische en financiële aandachtsgebieden. Bij ingewikkelde of specialistische vraagstukken schakelt de NVTZ het helpdeskpanel in.

Wat de Governance-geschillen betreft, merkt de NVTZ dat toezichthouders en bestuurders geneigd zijn om een verschil van inzicht lang binnenskamers te houden. Dat terwijl, naar mening van de NVTZ, een onafhankelijk advies in een vroeg stadium escalatie kan voorkomen. De NVTZ is voornemens om actiever casuïstiek (geanonimiseerd) te delen met haar leden, met de hoop dat daarmee het bewustzijn in raden van bestuur en raden van toezicht over het belang van geschillenbeslechting wordt vergroot. Het onder de aandacht brengen van de uitspraken van de Governancecommissie is wat dat betreft laag hangend fruit.   

Daarnaast gingen de 36 deelnemers onderstaande praktijkcasus in gesprek met de inleiders en met elkaar.

Casus:

Wat heeft deze bijeenkomst opgeleverd?

In de chatfunctie tijdens deze digitale bijeenkomst konden vragen worden gesteld die met de sprekers kort aan de orde konden komen.

Daarnaast werden in een poll vooraf en aan het einde van de bijeenkomst een paar vragen voorgelegd aan de deelnemers, waaruit het volgende bleek:

• Van de deelnemers was 45% (55% dus niet), aan het begin van de bijeenkomst, op de hoogte van de uitspraken van de Governancecommissie Gezondheidszorg.
• Geen van de deelnemers had (als lid RvT) met een governancevraag wel eens contact opgenomen met de Governancecommissie.
• Na deze bijeenkomst, waarbij de deelnemers meer bekend zijn geraakt met het doel en de werkwijze van de Governancecommissie, geeft 61% aan in het vervolg met een governancevraag te overwegen wel naar de Governancecommissie te gaan.

Aan het begin van de bijeenkomst gaf 23% van de deelnemers aan wel eens contact opgenomen te hebben met de Helpdesk van de NVTZ met betrekking tot Governance-vraagstukken. Aan het einde van de bijeenkomst gaf 100% aan met een governance-vraag te overwegen contact op te nemen met de NVTZ-Helpdesk.

Bij de vraag of de deelnemers bij wie men bij een serieus meningsverschil met betrekking tot governance-zaken wel eens advies/hulp extern ingewonnen had, waren de antwoorden:

• Rechter, scheidsgerecht, rechtbank 5%
• Mediator 9%
• Andere RvT 9%
• Nee, altijd intern opgelost 32%
• Nooit aan de orde gehad 45%

Alle deelnemers gaven aan graag op de hoogte te worden gehouden van de uitspraken van de Governancecommissie Gezondheidszorg. Over de wijze waarop de NVTZ dit zou kunnen faciliteren werden verschillende mogelijkheden genoemd, zoals:

• Publiceren van de uitspraken van de Governancecommissie op de website van de NVTZ en vermelden in de nieuwsbrief (wellicht als vast onderwerp).
• Casuïstiek publiceren: naast Governancecommissie uitspraken ook casuïstiek die bij de helpdesk binnenkomt delen via de website en de nieuwsbrief van de NVTZ.
• FAQ onderdeel op de website; met name over fictieve casuïstiek.
• Jaarlijks overzichtsartikel over de activiteiten van de Governancecommissie Gezondheidszorg.

Conclusie

De deelnemers hebben in de evaluatie laten blijken het een geslaagde bijeenkomst te vinden zowel qua onderwerp, wat betreft de inhoud die de sprekers aan de orde stelden, als wat betreft de organisatie. Naast de sprekers willen we ook de medewerkers van Avicenna bedanken voor de prima samenwerking op technisch gebied!

Yvonne van Kemenade en Frits Hendriks, NVTZ regioambassadeurs Zuid Holland/ Zeeland